Najczęściej zadawane pytania

W metodzie Montessori czy to w przedszkolu czy w szkole istnieją mieszane grupy wiekowe. Dzięki temu rodzeństwa nie są rozdzielane i mogą przebywać w tej samej grupie. Nie mamy tradycyjnego podziału na wiek. Dzięki temu dzieci mają możliwość uczenia się nawzajem od siebie jak też rozwijają zdolność życia w społeczeństwie.

Rolą nauczyciela czy też rodzica jest ciągła obserwacja i w miarę rozwoju coraz rzadsza interwencja. Tutaj dzieci uczą się nowych rzeczy kiedy są na to gotowe, a nie wtedy kiedy narzuca to program nauczania. W metodzie Montessori dzieci uczą się, że popełnianie błędów jest czymś naturalnym i nie boją się ich popełniać. Nauka odbywa się poprzez eksperymenty, śledzenie i zrozumienie a nie zapamiętywanie. Metoda uczy samodzielnego myślenia, podejmowania decyzji, współpracy z innymi dziećmi. Pomaga rozwijać takie cechy jak opiekuńczość, wyrozumiałość, cierpliwość, życzliwość, umiłowanie porządku.

Grupa zróżnicowana wiekowo swoją strukturą przypomina rodzinę i stwarza naturalne warunki do rozwoju społecznego i umysłowego dzieci. Umożliwia pobyt rodzeństwa w jednej grupie, co ma duże znaczenie w procesie adaptacji lub przy lękliwości dziecka młodszego. Jest doskonałym polem do nauki zachowań społecznych dla dzieci nieposiadających rodzeństwa. W takiej grupie tworzy się system opiekuńczości, w którym starsze przejawiają troskę o najmłodsze dzieci. Dzieci młodsze w razie trudności zwracają się nie tylko do nauczyciela, ale właśnie do starszych kolegów, chętnie ich naśladują, przejmują od nich wiedzę, umiejętności, doświadczenia, przyzwyczajenia.

Przebywając w grupie zróżnicowanej wiekowo każde dziecko doświadcza różnych pozycji w grupie – od malucha, poprzez średniaka, aż do bycia starszakiem, co uczy życia i daje im wiele satysfakcji.

To pedagogika, która stawia na samodzielność.
Dlatego w codziennym życiu należy ćwiczyć czynności dnia codziennego: Czynności samoobsługowe (rozbieranie się i ubieranie, mycie rąk, twarzy, zębów oraz kąpieli, obcinanie paznokci, składanie ubrań, odpinanie i zapinanie guzików, haftek, rzepów, zatrzasków, zamków, wiązanie sznurowadeł, nakrywanie do stołu, przygotowanie prostych posiłków, nalewanie, zamiatanie, czyszczenie butów.

Uczmy dziecko pomocy, nie rywalizacji.
Nie stosujmy kar i nagród, a satysfakcja z wykonanej pracy jest wystarczająca.

Ćwiczenia praktycznego dnia odpowiadają naturalnej potrzebie dziecka, jaką jest aktywne, powtarzające się działanie. Polegają na wielokrotnym powtarzaniu czynności pozwalających na wykształcenie odpowiednich umiejętności do działania w życiu codziennym. Ważne jest by dziecko samo chciało działać w powtarzalny sposób i by sprawiało mu radość działanie powtarzane wiele razy. Dla dziecka najważniejsze jest działanie – nie cel, do którego to działanie prowadzi. Dzieci nie planują rezultatów działania, nie interesują się skutkiem swojej pracy, działają dla samego działania, chcą poruszać się w przestrzeni i wykonywać czynności wykorzystując przedmioty z otoczenia. Dlatego tak ważne jest aby dziecko miało możliwość kontynuacji tych działań w domu.
Celem ćwiczeń dnia codziennego jest stopniowe uniezależnianie dziecka od dorosłych, podnoszenie pewności siebie oraz poczucia własnej wartości, rozwijanie poczucia odpowiedzialności za otoczenie, rozwijanie wewnętrznego porządku, kształtowanie właściwych postaw w życiu społecznym i kulturowym.

Ważne jest, aby przedmioty, którymi posługuje się dziecko w ramach ćwiczeń praktycznego dnia były dostosowane do dziecka, wielkości jego ręki, siły i zakresu możliwości. Wszystkie przedmioty powinny być w zasięgu dziecka.

Polecamy książkę pt. „Metoda Montessori w domu”?, której autorem jest Delphine Gilles Cotte. W książce znajduje się 80 zestawów do samodzielnego przygotowania przez rodzica. Każdy zestaw jest dokładnie  opisany. Podany jest cel, na czym polega ćwiczenie i jak to przekazać dziecku. Wszystko jest pokazane przejrzyście.

Od początku funkcjonowania w placówce Montessori dziecko uczy się otwartości na świat, gotowości do nauki, podejmowania nowych wyzwań i pokonywania trudności. Kształtuje w sobie takie cechy jak: cierpliwość, szacunek, odpowiedzialność za siebie, innych ludzi i świat. Uczy się również przestrzegania i respektowania norm grupowych i społecznych. W związku z tym nie sprawia mu trudności wejście w nowe otoczenie, w nową sytuację np.: szkolną. Często dziecko traktuje to jako pozytywne doświadczenie i ciekawe wyzwanie. Łatwo też odnajduje się w nowych sytuacjach społecznych, ponieważ dobrze poznało czym jest pomaganie, wzajemna życzliwość, współpraca i współdziałanie. Z łatwością skupia uwagę i koncentruje się na zadaniach, ponieważ zostało do tego przygotowane.

Edukacja Montessori to więcej niż metoda edukacyjna, to także filozofia rozwoju człowieka. Stanowi to wyraźny kontrast w stosunku do innych podejść w edukacji, zarówno tradycyjnych, jak i alternatywnych.

Dr Montessori zaprojektowała materiały, których nie znalazła w żadnej innej pedagogice i dostosowała je do odpowiedniego etapu rozwoju dziecka. Ta niezwykła metoda stwarza bezpieczne, pełne miłości i radości środowisko, w którym dzieci nie tylko zdobywają fakty, ale raczej uczą się koncentracji, wytrwałości, samodzielnego myślenia oraz współpracy z innymi poprzez doświadczenia w swoim środowisku. Jej istotą jest pomoc każdemu dziecku w pełnym wykorzystaniu potencjału we wszystkich dziedzinach życia. Aby dziecko w pełni mogło rozwinąć ten potencjał fizyczny, intelektualny i duchowy, musi mieć wolność – wolność osiągniętą poprzez porządek i samodyscyplinę.

W otoczeniu Montessori każde dziecko spotyka się z szacunkiem w środowisku stworzonym w celu zapewnienia indywidualnego komfortu, sukcesu i osiągnięć oraz rozwija się w niezależności i pewności siebie, co czyni tę metodę wyjątkową i ponadczasową.

Przedszkola montessoriańskie wyglądają bardzo podobnie, gdyż funkcjonują one zgodnie z założeniami koncepcji pedagogiki dr Marii Montessori. W każdym przedszkolu Montessori mamy uporządkowane tematycznie i łatwo dostępne materiały. Meble są dostosowane do wzrostu dzieci, sale podzielone na kąciki, a odpowiednio przygotowane otoczenie zachęca dziecko do samodzielnego dokonywania wyboru materiału, miejsca i czasu pracy .

Przygotowane otoczenie w pedagogice dr Marii Montessori to przede wszystkim miejsce nauki i rozwoju zharmonizowane z potrzebami dziecka. To środowisko wychowawcze, które stwarza optymalne warunki dla rozwoju fizycznego i psychicznego dziecka. Maria Montessori rozpatrywała takie środowisko w trzech aspektach.

Po pierwsze – jest to aspekt materialny, w skład którego wchodzi budynek przedszkolny, znajdujące się w nim meble i urządzenia oraz pomoce rozwojowe Marii Montessori. Sale montessoriańskie powinny być wyposażone w meble odpowiadające wzrostowi dziecka. Wszystkie przedmioty, a w szczególności pomoce rozwojowe muszą być uporządkowane zgodnie z zakresem nauczania, poukładane na otwartych półkach, w taki sposób, aby były dostępne dla każdego dziecka. Maria Montessori wskazywała, aby w pomieszczeniach znajdował się zlewozmywak, a na półkach stały przedmioty szklane, np. dzbanuszki służące do przelewania wody, bowiem dzieci używając ich uczą się równocześnie delikatnego obchodzenia z nimi.

Drugim aspektem montessoriańskiego otoczenia jest aspekt strukturalno – dynamiczny. Są to przede wszystkim zasady i reguły pedagogiczne, zasady pracy z pomocami, zasady porządku i wolności w przygotowanym środowisku, jak i w relacjach między przedszkolakami, otoczeniem i wychowawcą.

Trzeci element przygotowanego otoczenia to aspekt osobowy. W jego skład wchodzą: grupa dzieci różnorodna pod względem wieku, nauczyciel i rodzice. Różnorodność wiekowa przedszkolaków sprzyja uczeniu się oraz współpracy między nimi. Współpraca rodziców z przedszkolem ma na celu wspólne tworzenie dzieciom optymalnych warunków do rozwoju. Nauczyciel zaś, ma za zadanie stworzyć i zorganizować otoczenie tak, aby było zgodne z zasadami i wytycznymi zaproponowanymi przez Marię Montessori.

Należycie przygotowane montessoriańskie otoczenie zapewnia dzieciom całościowy ich rozwój.

Cisza nie jest aktywnością wymuszaną przez nauczyciela i nie ogranicza wolności dziecka. Celem lekcji ciszy nie jest bezcelowe zatrzymanie dzieci lecz pożyteczna praca dzieci nad samymi sobą, procesem doskonalącym ich duchowość i zachowanie. Nie jest krzykiem nauczyciela nakazującego nic nie mówienie, lecz staraniem się dzieci o osiągnięcie idealnego stanu bezruchu, koncentracji, precyzji i delikatności.

Lekcje ciszy są charakterystycznym i bardzo cennym elementem metody dr Marii Montessori. Przeprowadzane są we wszystkich placówkach pracujących tą metodą.
Ćwiczenia ciszy pomagają dziecku odnaleźć wewnętrzny spokój, ułatwiają skupienie, pozwalają na wyciszenie emocji oraz zwiększenie wrażliwości na bodźce. Lekcje ciszy uczą dzieci cierpliwości, otwartości na drugiego człowieka, współpracy z innymi dziećmi oraz przestrzegania umów i norm zachowania obowiązujących wszystkich członków grupy.

Ćwiczenia ciszy przybierają różną formę, ale zawsze oparte są na wykonywaniu różnorodnych czynności bez wypowiadania słów. Np. podstawową zasadą ćwiczenia z elipsą jest to, że jeden element w środku elipsy może położyć tylko jedna osoba na raz. Nie może ona poprawiać tego, co już zostało ułożone przez innych. Reszta dzieci stoi lub siedzi na linii elipsy. Jest to wspaniała szkoła szacunku dla drugiego człowieka, którego czasem i tak musimy zaakceptować takim, jaki jest, choć to czasami trudne. Dziecko może dołożyć tylko do tego, co już jest, nie przekładając żadnego elementu. Kiedy skończy, daje kolejnemu dziecku wyraźny znak, np. dotyka jego ramienia.

Inne propozycje ćwiczeń – lekcji ciszy:
– dzieci spacerują po elipsie (wyraźnie widoczna na podłożu) przenosząc jakiś przedmiot np. flakonik z wodą, świecę w lichtarzu, szklaną kulkę na łyżce;
– wsłuchiwanie się w odgłosy dobiegające z sali (np. tykanie zegara);
– rozpoznawanie dotykiem przedmiotów o zróżnicowanej fakturze (szorstkich kamyczków, gładkich koralików, miękkich kłębków wełny itp.)
– tworzenie kompozycji z materiału przyrodniczego (np. szyszek, kamyczków, liści itp.) przy nastrojowej, cichej muzyce relaksacyjnej;
– malowanie farbami na jednym dużym arkuszu.

Praca własna to czas , kiedy dziecko poprzez indywidualną pracę rozwija zainteresowania zgodnie ze swoimi potrzebami oraz pragnieniami. Odbywa się ona w odpowiednio przygotowanym otoczeniu, z wykorzystaniem oryginalnych pomocy montessoriańskich oraz pomocy wykonanych samodzielnie przez nauczyciela.

Dziecko samodzielnie decyduje o czasie, miejscu oraz formie pracy. Wybiera tę pomoc, która akurat w tym momencie odpowiada jego aktualnym zainteresowaniom.

Właściwie przygotowane otoczenie dydaktyczne eliminuje potrzebę stosowania systemu kar i nagród. Poprzez jasne wyznaczenie granic zachowania, porządek i aktywność opartą na jasnych zasadach pedagogicznych dzieci rozwijają samokontrolę, wewnętrzną dyscyplinę oraz szacunek do siebie i innych. Każda grupa przedszkolna wypracowuje również własne zasady grupowe w zależności od aktualnych potrzeb. Maria Montessori była zdania, że zarówno nagrody jak i kary obrażają dziecięcą godność. Ich stosowanie zaburza wewnętrzną motywację dziecka, czyniąc ją zależną od opinii z zewnątrz, a przecież nie o to chodzi w wychowaniu samodzielnego człowieka. Satysfakcja jaką odczuwa dziecko podczas zaangażowania w podjęte działanie jest wartościowszą nagrodą niż jakakolwiek pochwała czy podarunek.

Pomoce edukacyjne w terminologii pedagogiki dr M.Montessori zwane są pomocami rozwojowymi.

Pomoce rozwojowe spełniają najważniejszą funkcję – odpowiadają na potrzeby dzieci. Materiał rozwojowy jest tak przygotowany, rozmieszczony i udostępniany dzieciom, że tworzy logicznie uporządkowaną całość programową. Celem materiału rozwojowego jest wprowadzenie dziecka w świat kultury i cywilizacji zgodnie z zasadą od konkretu do abstrakcji. Materiał stanowi klucz do świata, dlatego dziecko powinno najpierw dotknąć, zobaczyć, doświadczyć, by mogło później odzwierciedlić w umyśle w postaci pojęć, relacji, zasad. Podczas pracy z materiałem dziecko odnajduje pary, szeregi, kontrasty, czyli kategorie obecne w poznawanej rzeczywistości. Materiał rozwojowy tworzy kilka grup: materiał do ćwiczeń z życia praktycznego, materiał rozwojowy: zmysły, edukacja matematyczna, język oraz materiał do poznawania środowiska przyrodniczego i społecznego.

Materiał rozwojowy musi spełniać wiele kryteriów, między innymi budzić zainteresowanie i przyciągać uwagę dzieci, dostarczać różnych możliwości, zdobywania doświadczeń, ułatwić kontrolę błędu, odznaczać się estetyką
i wysoką jakością, musi umożliwić dziecku samodzielną, własną, odpowiedzialną pracę.

Realizowane są następujące programy dla dzieci 3, 4, 5 i 6 – letnich:
– „Odkryjmy Montessori raz jeszcze…” autorstwa R. Czekalskiej, A. Gaj, B. Lauba, J. Matczak, A. Piecusiak oraz J. Sosnowskiej, które są zgodne z podstawą programową wychowania przedszkolnego zatwierdzonej przez MEN (Dz. U. Nr 4 poz. 17, Rozporządzenie MEN z dnia 15 stycznia 2009 r.);
– ,,Kolorowy start z plusem” autorstwa W. Żaby – Żabińskiej, MAC 2017;
– „Razem w przedszkolu” autorstwa J. Andrzejewskiej i J. Wieruckiej, WSiP 2009;
– „Program wspomagania rozwoju, wychowania i edukacji starszych przedszkolaków” autorstwa E. Gruszczyk-Kolczyńskiej i E. Zielińskiej, Nowa Era 2009.

W przedszkolu montessori szanujemy wolność i niezależność dzieci, ich samodzielność i kreatywność. Bierzemy pod uwagę ich potrzeby i zainteresowania. To wszystko przekłada się na indywidualne podejście dziecka do wyboru materiału rozwojowego oraz miejsca pracy. Dajemy dziecku przestrzeń, wolność i szanujemy jego prawo do wyboru własnej drogi w poszukiwaniu rozwiązań.
Oczekujemy zaś by dzieci pracowały zgodnie z przyjętymi zasadami: szacunku do pracy innych dzieci oraz poszanowania pomocy rozwojowych.